Περιδιαβαίνοντας στην καρδιά του Τροόδους και λίγο έξω από το χωριό Πελένδρι, μπορεί ο επισκέπτης να εντοπίσει ένα μνημείο παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς, την αξιοθαύμαστη εκκλησία του Τιμίου Σταυρού.
Στο κέντρο του Τροόδους, νοτιότερα του χωριού Πελενδρίου, μπορεί κανείς να συναντήσει την εκκλησία του Τιμίου Σταυρού η οποία ανάγεται στα τέλη του 12ου αιώνα σύμφωνα με επιγραφή που βρέθηκε στην αψίδα του ναού. Η εκκλησία αποτελεί μία από τις σημαντικότερες εκκλησίες της Κύπρου καθώς μαζί με άλλες 9 του Τροόδους συγκαταλέγεται από το 1985 στα Μνημεία Παγκόσμιας Κληρονομιάς της ΟΥΝΕΣΚΟ. Αρχιτεκτονικά, η εκκλησία είναι σπάνιας ομορφιάς διότι προσομοιάζει με πιο σύγχρονους ναούς που βρίσκονται στην Κρήτη και την Καππαδοκία.
Η εκκλησία είναι τοιχογραφημένη, με τις πρώτες τοιχογραφίες να έχουν φιλοτεχνηθεί το 1171/2. Η αψίδα του Ιερού περιλαμβάνει αυτές τις πρώιμες εικονογραφήσεις ενώ τμήματα φαίνονται και κάτω από στρώματα μεταγενέστερων τοιχογραφιών του 14ου αιώνα. Οι τοιχογραφίες του 14ου αι. πραγματοποιήθηκαν από τρεις ζωγράφους του ιδίου εργαστηρίου με δωρεές που προσφέρθηκαν. Μία ομάδα τοιχογραφιών ακολουθεί την παλαιολόγεια τεχνοτροπία που χρησιμοποιούνταν στην Κωνσταντινούπολη κατά την εποχή αυτή ενώ μια άλλη ομάδα μένει στη βυζαντινή τεχνοτροπία ούσα εμπλουτισμένη με σταυροφορειακής και αρμενικής τεχνοτροπίας εικονογραφήματα.
Το σημερινό κτίσμα αποτελεί ένα συνονθύλευμα κτισμάτων διαφόρων εποχών προερχόμενα από μια παλαιότερη εκκλησία που για άγνωστους λόγους καταστράφηκε, αφήνοντας μόνη την αψίδα η οποία ενσωματώθηκε στη νέα εκκλησία που κτίστηκε περίπου 2 αιώνες μετά. Η παλαιότερη εκκλησία ανήκε στο είδος των μονόκλιτων με τρούλλο. Στις αρχές του 14ου αιώνα κτίστηκε η νεότερη εκκλησία που είναι ιδίου τύπου με την αρχική, ενώ κατά το ήμισυ του συγκεκριμένου αιώνα προστέθηκε το βόρειο παρεκκλήσιο που είχε ευθύγραμμο τοίχο. Αργότερα, τον 16ο αιώνα προστέθηκε και το νότιο που περιείχε αψίδα. Με την πάροδο του χρόνου κάμαρες και τοίχοι της εκκλησίας κατέρρεαν. Η σημερινή εκκλησία έχει τη μορφή της τρίκλιτης με τρούλλο και οι κάμαρες της εκκλησίας, και όχι ο τρούλλος πλέον, καλύπτονται με δίρρυτη κεραμιδένια στέγη. Στο νεότερο τμήμα της αψίδας στην κεντρική εκκλησία υπήρχαν τοιχογραφίες οι οποίες αποκολλήθηκαν από τους αρμόδιους υπό τον φόβο καταστροφής τους. Το 1963, το Τμήμα Αρχαιοτήτων πραγματοποίησε προστατευτική αποκατάσταση των εναπομενουσών τοιχογραφιών.
Η σημαντικότητα του ναού του Τιμίου Σταυρού έγκειται όχι μόνο στο γεγονός ότι αποτελεί κτίσμα 9 σχεδόν αιώνων αλλά, επίσης, τόσο στην περίτεχνη και επιβλητική του αρχιτεκτονική όσο και στην εικονογραφική του τεχνοτροπία που αποτελεί δείγμα υψηλής τεχνικής ούσα επηρεασμένη από τα βυζαντινά και μεταβυζαντινά τοιχογραφικά αριστουργήματα. Μια βόλτα στην εκκλησία είναι σίγουρο πως θα εντυπωσιάσει τους λάτρεις της ιστορίας, της τέχνης και της κουλτούρας.
Σχετικοί Συνδέσμοι
Εκκλησία Τιμίου Σταυρού, Περισσότερες Φωτογραφίες & Χάρτης.
